De Afsluitdijk

Het klimaat is aan het veranderen, het weer wordt extremer. Een groot deel van Nederland ligt onder de zeespiegel en is kwetsbaar voor overstromingen. Bescherming tegen hoogwater is en blijft van levensbelang, dus worden dijken verhoogd en versterkt. Eén daarvan is de Afsluitdijk. De Afsluitdijk is een mega Rijkswaterstaatproject voor bouwconsortium Levvel (gevormd door BAM, Van Oord en Rebel, bedrijven waar HZC een goede relatie mee heeft). Een prestigieus project met uitstraling naar de hele wereld. Kortom: tijd voor HZC om eens een kijkje te gaan nemen.

Bouwkuip gemaal

Aan de voet van de Afsluitdijk in Den Oever staat het projectkantoor van Levvel in de vorm van een grote L. Na de ontvangst op het kantoor wandelen we naar het begin van het project. We komen al snel verschillende bouwkuipen tegen aan de kant van het IJsselmeer. Aan deze kant van de Afsluitdijk wordt namelijk hard gewerkt om naar de toekomst meer water af te kunnen voeren. Via de verbinding van de Rijn met de IJssel komt er uiteindelijk steeds meer water in het IJsselmeer terecht. Er komen 8 extra spuikokers om dit water te verwerken. Maar als het water in de Waddenzee hoog staat, is het spuien vanuit het IJsselmeer niet mogelijk. Daarom worden er ook twee grote pompgemalen gemaakt, die kunnen worden ingezet als extra mogelijkheid om water af te voeren. Deze pompgemalen worden van energie voorzien vanuit een groot veld met zonnepanelen.

Vismigratierivier

Na wat klim- en klauterwerk komen we aan de andere kant van de dijk zodat we uitzicht hebben op de Waddenzee. Hier wordt bij Kornwerderzand de Vismigratierivier aangelegd. Deze rivier verbindt de Waddenzee met het IJsselmeer, zout met zoet water. Om op te groeien en zich voort te planten, hebben trekvissen zout én zoet water nodig. Het gaat de vissen straks geen moeite kosten de Vismigratierivier te vinden. Zij volgen de geur van het zoete of zoute water en kunnen zich door de stromingen laten meevoeren. Het water van de ‘rivier’ volgt de getijden van de Waddenzee en heeft verschillende stroomsnelheden. Omdat in de Vismigratierivier zout en zoet water samenkomen, kunnen de vissen tijdens hun tocht geleidelijk wennen aan de overgang. De rivier wordt circa 4 kilometer lang met er omheen een ecologisch wandelgebied.

Machines in de bouwput

Speciaal ontwikkeld

Na de rondleiding aan de kant van Den Oever stappen we in de auto om naar de Friese kant van de Afsluitdijk te rijden. Onderweg worden we geconfronteerd met de gevolgen voor het verkeer. Er is per rijrichting één rijstrook beschikbaar en dat leidt tot onvermijdelijke opstop- pingen op deze belangrijke verbindings- weg. Vanuit Kornwerderzand bezoeken we de Friese kant van het project. Aan die kant is begonnen met het verhogen en verstevigen van de dijk, waarmee de Afsluitdijk in ieder geval tot 2050 weer bestand is tegen de kracht van het water. De kruin van de dijk wordt met 2 meter verhoogd en aan de kant van de Waddenzee wordt de onderkant van de dijk tot aan het fietspad bekleed met speciaal daarvoor ontwikkelde betonnen elementen. De zogenoemde Levvel-blocs zijn heel sterk en heb- ben een golf-remmende werking. De blokken worden gemaakt in de tijdelijke fabriek in Harlingen, worden over water aangevoerd en vanaf het water met een speciaal kraanponton – de Titaan – op de dijk aangebracht. Het schuine deel boven het fietspad tot aan de top van de dijk wordt bekleedmet een nieuw type steenzetting: het Quattroblock. Om deze te kunnen leggen is door Van Oord speciaal voor dit project een bewegen- de kraan ontwikkeld. De machine wordt tegen het schuine deel van de dijk geplaatst en kan werken zonder dat de cabine schuin staat. De elegante houdingen en beweging over de dijk verklaart ook meteen de naam: de Ballerina. Later kan de machine gewoon weer terug worden gebracht in de originele staat.

Ballerina

Toonbeeld Nederlandse waterbouw

Zover het oog reikt zie je de indrukwekkende vernieuwde Afsluitdijk die stoerheid, strakheid en stevigheid uitstraalt. Het ziet er geweldig uit, maar tegelijkertijd is het 32 kilometer lang repeterende werk voor een machinist ook niet altijd een uitdaging. En het werk is nog lang niet klaar. Verderop wordt nog gewerkt aan de verhoging van de dijk en wordt het zand hiervoor ook over water aangevoerd. Met een kraan wordt het zand in een trechter gelost waarna het met een lopende band over de verkeersweg wordt getransporteerd zodat shovels en dumpers hun werk kunnen doen. Hiermee wordt het aantal vrachtbewe- gingen over de weg beperkt. Wat daarbij opvalt is dat er veel lokale bedrijven en zelfstandigen op dit project hun werk vinden. Het is dus ook nog eens goed voor de regionale werkgelegenheid. De Afsluitdijk is een toonbeeld voor de huidige Nederlandse waterbouw. Dat was het al toen ingenieur Lely eraan begon en dat is nog steeds zo.

Samenwerken op grote schaal

Het was een indrukwekkende middag of zoals ze in Friesland zeggen: it wie in ymposante middei. We hebben een geweldig mooi project gezien met vernieuwende, grensverleggende ontwikkelingen en een hoog staaltje logistiek waarbij rijk, regio’s, bedrijven, mensen, waaronder HZC-leden, op grote schaal samenwerken. Een project waar rekening is gehouden met de natuur, het milieu, de klimaatveranderingen en de economische ontwikkeling in Nederland. Wij bedanken de mensen van Levvel die ons de gelegenheid hebben gegeven op bezoek te komen en Kees Paans en Edwin Kooiman in het bijzonder voor het organiseren en de fijne begeleiding.

Zandtransportband

De Afsluitdijk

De Afsluitdijk is een onderdeel van de Zuiderzeewerken en bedoeld om Nederland tegen overstromingen te beschermen. Al in 1886 werd de Zuiderzeevereniging opgericht die moest onderzoeken of drooglegging haalbaar was. Ingenieur Lely was een prominent lid en later voorzitter van deze vereniging. Hij ontwierp in 1891 het eerste plan voor de afsluiting en inpoldering van de Zuiderzee. In 1913, Lely was inmiddels minister van Waterstaat, werd inpoldering opgenomen in het regeringsprogramma. De aanleg is begonnen in 1927 en in 1932 is het laatste sluitgat gesloten. In 1933 is de Afsluitdijk opengesteld voor verkeer en inmiddels een belangrijke verbinding tussen de provincies Noord-Holland en Friesland. Zo’n 20.000 auto’s rijden iedere dag over de Afsluitdijk. De dijk is 32,5 kilometer lang, het waterkerende deel 30 kilometer.

Aanvoer materiaal over water

Bouwconsortium Levvel

Het bouwconsortium Levvel wordt gevormd door BAM, Van Oord en Rebel en versterktde Afsluitdijk in opdracht van Rijkswaterstaat. Levvel neemt gedurende 25 jaar ookhet onder- houd voor haar rekening. De naam Levvel is gebaseerd op “Lely’s Erfgoed Veiliggesteld” in palindroom. Daarnaast verwijst de naam naar het peilbeheer van het IJsselmeer en het keren van hoog water, twee belangrijke functies van de Afsluitdijk.

Levvel-blocs

De Levvel-blocs (XBlocPlus van BAM) zijn speciaal voor de Afsluitdijk ontworpen en ontwik- keld. Ze zijn zeer sterk, hebben een golf-remmende werking en zijn eenvoudig te plaatsen. Daarnaast trekken de blokken zeeleven aan. De tijdelijke fabriek in Harlingen produceert zo’n 100 blokken per dag in een volledig geautomatiseerd proces. Er worden 75.000 Levvel-blocs ge- plaatst die per stuk 6.500 kilo wegen. Door het gebruik van deze blocs is 200.000 m3 minder beton nodig. Dit levert een besparing van 40.000 ton CO2 op, waarmee een reductie van 56% wordt behaald.

Levvel-blocs zover het oog reikt