Risico's van agrarische machines: trekkers en shovels gevaarlijkst

Trekkers blijven de gevaarlijkste machines, maar daarna komt de shovel. “Je moet eigenlijk elke keer voor je op een machine stapt nagaan of alles veilig is, zowel de machine als de omgeving als jijzelf.”

Tien dodelijke ongevallen telde arbeidsorganisatie Stigas vorig jaar voor de agrarische sector. In de helft van de gevallen was de oorzaak beknelling of overrijding door een machine. De trekker staat hierbij nog steeds met stip op 1, maar steeds vaker gaat het ook om een shovel. Omdat die meer en meer ingezet worden, neemt ook de kans op ongelukken toe. Peter Bredius, veiligheidskundige groen, grond en infra bij Stigas denkt aan verschillende oorzaken. “Boeren gebruiken vaak knikshovels en laden de bak vervolgens flink vol. Dat kan de machine wel hebben, maar als je met de bak in een hoge stand gaat rijden, dan ben je wel kwetsbaar. Je kantelt veel sneller dan wanneer je de lading laag houdt.”

Slecht zicht

Dan zijn er nog de grote shovels, waarmee je onder andere op de kuil rijdt. Die types hebben vaak slecht zicht achteruit. “Moderne exemplaren hebben een camera om te zien wat er aan de achterkant gebeurt, maar veel oudere types niet. Er zit wel een achteruitrijpiep op, maar de vraag is of mensen daar nog wel op reageren. Omstanders kunnen zo gewend zijn geraakt aan piepjes dat ze er soms niets meer op uit doen als ze te dicht in de buurt komen. In combinatie met de vele bewegingen, steeds op en af de kuil, vormt dat een extra gevaarlijke situatie voor de mensen eromheen. Denk aan de persoon die afgevallen plukken kuilgras weer op de bult gooit, of kinderen die het machtig mooi vinden om te kijken en in hun enthousiasme te dichtbij komen. Omdat de machinist slecht zicht heeft, is overrijding dan een groot risico.”

Veiligheidsgordel wordt niet vaak gebruikt

De shovel is echter niet alleen gevaarlijk voor omstanders. Ook de bestuurder zelf moet goed bij de les blijven. Bredius ziet dat in de praktijk de veiligheidsgordel vaak niet gebruikt wordt, omdat deze als lastig wordt ervaren. Als bestuurder spring je steeds op en af de machine en dan is het hinderlijk om steeds weer die gordel om te doen. “Maar het ding is er echt voor je eigen veiligheid. Bedenk dat als je op de kuil kantelt, je door het raam naar buiten geslingerd kunt worden en onder de shovel terecht kunt komen.”

Of het nu gaat om shovels of andere machines, bestuurders en omstanders zouden zich meer bewust moeten zijn van de risico’s. Als ze dat al zijn, handelen ze er niet altijd naar. Dat komt omdat mensen gewoontedieren zijn. “Ze werken op de automatische piloot en stappen zonder nadenken op de machine. Maar de omstandigheden van gisteren kunnen anders zijn dan die van vandaag. Dat kind stond er gisteren bijvoorbeeld nog niet, maar vandaag wel. Je moet eigenlijk elke keer voor je op een machine stapt nagaan of alles veilig is, zowel de machine als de omgeving als jijzelf. Pas als dat zo is, kun je starten.”

Bredius vergelijkt het met de halo in de racewagens van de formule-1. Dat is een speciale beugel rondom de cockpit die de coureur beschermt. “Toen de beugel werd ingevoerd, vond iedereen het maar een lastig ding. Tot er een keer iemand over de kop sloeg en het overleefde dankzij die halo. Toen was het ineens de beste uitvinding ooit.” Hij wil maar zeggen: al die veiligheidsonderdelen zijn er niet voor niks. “Sloop ze er dus niet af, maar gebruik ze.”

‘Ineens zag hij het handje van zijn kleinzoon’

Dodelijke ongevallen moeten worden gemeld bij de arbeidsinspectie. Dit geldt ook voor een ongeval met als gevolg een ziekenhuisopname en/of blijvend letsel. Betrouwbare cijfers over hoe vaak het misgaat, en hoe vaak daarbij sprake is van rijdende machines, zijn er daarom niet. Maar dát het regelmatig misgaat, is zeker. Daar kan een gezin uit Zuid-Holland over meepraten.

Ongeluk tijdens inkuilen gras

Zij willen hun verhaal wel delen met Boerderij maar alleen anoniem. “Het was een dag waar we liever niet aan terugdenken.” Op die bewuste dag werd er gekuild. “We hebben de regel dat als er een trekker op de grasbult komt, iedereen eraf moet. Die ochtend was er niemand. De opraapwagen stortte gras, opa reed het met de kuilverdeler de bult op. Twee keer heen en weer en toen ineens zag hij het handje van zijn zevenjarige kleinzoon. Opa vloog de trekker af en gilde: leef je nog, leef je nog!? Kleinzoon had de opraapwagen zien rijden, en dacht: ha leuk, ze gaan inkuilen. Hij was zonder dat iemand het zag op de bult geklommen en kreeg meteen een hele vracht gras over zich heen uit de opraapwagen.”

De chauffeur zag dat niet, opa die er met de verdeler achteraan ging ook niet, want het kereltje lag onder het gras. “Het zag er vreselijk uit, overal bloed op zijn hoofd. Toen hij in de ambulance met gillende sirenes werd afgevoerd dachten we: dit komt niet meer goed. In het ziekenhuis bleek het gelukkig mee te vallen. Het waren vooral kneuzingen en bloeduitstortingen. Dat zachte gras heeft alles een beetje gedempt. Als het op de verharding was gebeurd, had hij minder geluk gehad. Inmiddels gaat het goed met hem al heeft hij wel therapie gehad, omdat hij angstig bleef.”

‘We hopen dat anderen wat hebben aan ons verhaal’

Doordat het met zijn kleinzoon goed gaat, gaat het ook met opa goed. De familie hoopt dat hun verhaal anderen aanzet om heel, heel goed op te blijven letten, zeker als er jonge kinderen op de boerderij wonen. “Of dit ongeluk te voorkomen was geweest, weet ik niet maar we letten nu nóg beter op. We hopen dat anderen wat hebben aan ons verhaal.”

Tips voor bestuurders

• Voordat je begint, check of de machine en omgeving veilig zijn. Bepaal je route en communiceer met anderen. Vraag mensen op afstand te blijven. – Foto: Canva
• Spreek af wat je route is op en om het erf. Zo weten anderen waar ze wel en niet kunnen komen als je aan het werk bent.
• Lopen of staan er mensen te dicht in de buurt? Vraag of ze weg willen gaan of anders een stuk verder weg willen gaan staan. Er zijn geen regels voor de minimale afstand, gebruik je gezonde verstand.
• Draag altijd de veiligheidsgordel, die is er niet voor niets.
• Bedenk dat je als bestuurder altijd verantwoordelijk bent voor wat er gebeurt. Je kunt niet zeggen: ik heb een piep-alarm, je had me kunnen horen aankomen.
• Bij gebruik van een knikshovel: rijd met de lading laag.
• Pauze of even weg? Zet de machine uit, op de (hand)rem en haal de sleutel uit het contact.

Tips voor omstanders

• Bedenk dat jij de machine en bestuurder vaak wel kunt zien, maar dat dit andersom niet altijd zo is.
• Hoor je een piep-alarm? Dat betekent dat er een machine achteruitrijdt. De chauffeur heeft soms weinig zicht, kijk dus zelf heel goed uit en neem afstand.
• Een erf waar gewerkt wordt, is bedrijfsterrein en als zodanig verboden terrein voor kinderen. In de praktijk willen die toch graag kijken naar wat er gebeurt. Houd ze stevig aan de hand, zodat ze niet ineens weg kunnen glippen. Tip van een veehouder: zet ze achter het hekje van een kalveriglo. Blijf er wel bij.
• Trek kinderen kleding aan met felle kleuren, bijvoorbeeld een knalrode kinderoverall.

Bron: Boerderij